යමහල්

ගිනි කඳු

පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ ඇති ලාවා හෙවත් ලෝදිය භූ පැළුම් ඔස්සේ පෘථිවි පෘෂ්ඨය කරා පැමිණ, කන්දක් තුළින් පිටතට නික්මේ නම් එය ගිනි කන්දකි. ගිනි කන්දක් බොහෝ විට නිර්මාණය වන්නේ පෘථිවි භූ තැටි දෙකක් එකිනෙක ගැටී කඳු වැටි නිර්මාණය වී ඇති තැන්හිදීය. එවන් ප්රදේශ ආශ්රිතව ගිනි කඳු මෙන්ම භූ කම්පන ද නිතර සක්‍රිය වේ.

හැඳින්වීම.

ශාන්ත හෙලේනා කන්ද, 1980 මැයි 18 පිපිරීමට පසු

අප ජීවත් වන පෘථිවි අභ්‍යන්තරය ඒකාකාරී ස්වරූපයක් නොදරයි.එහි අභ්‍යන්තරය අතිශය සක්‍රීය වේ.පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ සිට පැමිණෙන ලාවා ඝනීභවනය වීමෙන් යමහල් නිර්මාණය වේ.සක්‍රීය වු පෘථිවි අභ්‍යන්තර‍යේ බලපෑම යමහල් ක්‍රියානාරීත්වය කෙරේ ඍජුවම බලපෑම් කරයි.පෘථිවිය ස්ථර කීපයකින් නිර්ම්තය.පෘථිවි කබොල / ශිලා ගෝලය, ප්‍රාවරණය(ඉහළ හා පහළ), පෘථිවි හරය(ඇතුලත,පිටත),ලෙස ඒවා නම් කල හැක.පෘථිවි ප්‍රාවරණ කලාපයේ ඇති අධික තාපය හේතුවෙන් මූලද්‍රව්‍ය බවට පත්වේ.එනම් ලාවා/මැග්මා සකස් වේ.මෙසේ අධික පීඩනයකින් ඇති ද්‍රව ලාවා හෙවත් මැග්මා පෘථිවි තලයේ දූර්වල ස්ථාන වන තැටි මායිම්, ව්භේධ ඔස්සේ ඉභළට පැමිණ තැම්පත් වේ.ඇතැම් අවස්ථාවලදීපෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ ඇති ස්තර අතරද ලාවා ගලා ගොස් තැම්පත් වී ඝනීභවනය වේ.

ලාවා ඝනීභවනය වන තලාප අනූව යමහල් කොටස් දෙකකි.

01. නිශ්ක්‍රාන්ත යමහල්

02. ආක්‍රාන්ත යමහල්

යමහල්වල සක්‍රීය භාවය අනූව

සක්‍රීය ගිනිකඳු

යමහල් විවරය හමා ලාවා ගලා යාම

මැග්මා ගිනිකඳු වර්ගීකරණය සඳහා යොදාගන්නා ප්‍රකටම ක්‍රමය වන්නේ ඒවායේ පිපිරුම් සංඛ්‍යාව අනුව වර්ග කිරීමයි. නිරතුරුව පිපිරීමට ලක්වන ගිනිකඳු සක්‍රිය ලෙසත්, ඉතිහාසයේදි පිපිරීම් වලට ලක්වු නමුත් වර්තමානයේ නිහඬ ගිනිකඳු උදාසීන ලෙසත්, ඉතිහාසයේ පිපිරීම් වලට ලක් නොවු ගිනිකඳු අක්‍රිය ගිනිකඳු ලෙසත් නම් කෙරේ. නමුත් මේ ප්‍රසිද්ධ වර්ගිකරණය, විශේෂයෙන්ම අක්‍රීය තත්වය, විද්‍යාඥයින්ට ප්‍රමාණවත් නොවේ. ඔවුන් කරන්නේ ගිනි කන්දෙ නිර්මාණය, පිපිරුම් ක්‍රියාවලිය හා එයින් හටගන්නා හඬ අනුව ගිනිකඳු වර්ග කිරීමයි. විද්‍යාඥයින්අතර සක්‍රිය ගිනි කන්දකට නිශ්චිත පැහැදිලි කිරීමක් පිළිබඳ ඒකමතික භාවයක් නැත. ගිනි කන්දක ආයු කාලය මාස කීපයක් සිට අවුරුදු මිලියන ගණනක් දක්වා විවිධාකාර වේ. එමනිසා එවැනි වර්ගීකරණයක් මිනිසාගේ ආයු කාලය, සමහර විට ශිෂ්ටාචාරයක පැවැත්මද සලකා බලන විට තේරුමක් රහිත වේ. උදාහරණයක් ලෙස‍ බොහෝ ගිනිකඳු පසුගිය අවුරුදු දහස් ගණනක් තුළ පිපිරුම් ඇති කළද වර්තමානයේ එවැනි ලක්ෂණ නොපෙන්වයි. එවැනි ගිනිකඳු ආයු කාලය අතින් සැලකූ විට ඒවා සක්‍රීය ගිනිකඳු ගණයට වැටේ. මනුෂ්‍ය ජීවිත කාලය හා සසඳන විට ඒවා අක්‍රීය හෝ උදාසීන ලෙස සැලකිය හැක. විද්‍යාඥයින්ට අනුව වර්තමානයේදී පිපිරීම් වලට ලක්වන හෝ අසාමාන්‍ය භූමිකම්පා සැලකියයුතු ලෙස දුම් පිටවිම් වැනි ක්‍රියාකාරි ලක්ෂණ පෙන්වයි නම් ගිනිකන්දක් සක්‍රීය ගණයට වැටේ. බොහෝ විද්‍යාඥයෝ ඈත අතීතයේ පිපිරීමට ලක්වු ගිනිකඳු සක්‍රීය ගණයේ ලා සලකති. මෙහිදී සැලකිය යුතු වැදගත් කරුණක් වන්නේ ලේඛනගත ඉතිහාස තොරතුරු ප්‍රමාණය ප්‍රදේශයෙන් ප්‍රදේශයට වෙනස් විමයි. මධ්‍යධරණී ප්‍රදේශයේ අවු 3000 ට ත් වඩා වැඩි ලේඛනගත ඉතිහාසයකට හිමිකම් කියන මුත් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ වයඹ පැසිෆික් කාලපය අවුරුදු 300 කුත්, හවායි දුපත් අවුරුදු 200 කටත් වැඩි ප්‍රමාණයකුත් තොරතුරු පවතී. ස්මිත්සෝනියන් ගෝලීය ගිනිකඳු වැඩසටහන අනුව සක්‍රීය ගිනිකන්දක් නම් එය පසුගිය අවුරුදු 10,000 කාලය තුළ පිපිරීම් වලට ලක්විය යුතුය.

උදාසින ගිනිකඳු

උදාසින ගිනිකඳු යනු ඉහතින් දැක්වු ආකාරයට වර්තමානයේ සක්‍රීය නොවන මුත් නැවත පිපිරීමකට හෝ නැවත චංචල ස්වභාවයට පත්විය හැකි ඒවාය. මෙහිදී විද්‍යාඥයින් සක්‍රීය ලෙස සලකන ගිනිකඳු බොහොමයක් සාමාන්‍ය ජනයා හෝ මාධ්‍ය මඟින් උදාසීන ලෙස හැඳින්වීම මඟින් යම් ව්‍යාකූල තත්වයක් හටගනී. අක්‍රීය ගිනිකන්දක් යනු ලාවා සැපයුමක් නොමැති නිසා නැවත පිපිරීමට ලක් නොවන ඒවාය.

අක්‍රීය ගිනිකඳු

අක්‍රීය ගිනිකඳු වලට උදාහරණ ලෙස ඇ.එ. ජනපදයට අයත් හවායි දුපත්වල බොහොමයක් ගිනිකඳු හා පැරකුටින් ගිනිකඳු දැක්විය හැක. ගිනිකන්දක් සැබැවින්ම අක්‍රීය දැයි තීරණය කිරීම අපහසුය. අධියමහල් විවර වලට පිපිරීම් සඳහා ගතවන කාලය සමහර විට අවුරුදු මිලියන ගණනක් නිසා අවුරුදු දස දහස් ගණනක් නිසා පිපිරීමට ලක් නොවු මෙවැනි ගිනිකඳු අක්‍රීය ලෙස නොව උදාසීන ලෙස සැලකීම යෝග්‍ය වේ. උදාහරණ ලෙස යෙලොස්ටොන් ජාතික වන උද්‍යානයේ පිහිටි යෙලොස්ටොන් ගිනිකන්ද අවුරුදු මිලියන 2 ක් පමණ පැරණි වන අතර, එය දරුණු පිපිරුමක් අවු 640,000 කාලය තුළ නොපෙන්වුවද, අවු 10,000 කට පමණ පෙර ජල තාපන පිපිරීම්ද අවු 70,000 පමණ පෙර ලාවා ගලායාමද වාර්තා විය. මෙම කරුණු නිසා විද්‍යාඥයෝ යෙලෝස්ටෝන් ගිනිකන්ද අක්‍රීය ලෙස නොසලකති. එය අවට නිරතුරුවම සිදුවන භූකම්පන හා ක්‍රියාකාරී භූ තාපන පද්ධති (යෙලෝසටෝන් ජාතික උද්‍යාන පුරාම පවතින භූ තාපන ක්‍රියාකාරිත්වය) සහ වේගවත්ව පොළොවෙන් ඉහළට එසවීම හේතුවෙන් විද්‍යාඥයෝ යොලෝසටෝන් සක්‍රීය ගිනිකන්දක් ලෙස සලකති.

යමහල්වල ක්‍රියාකාරීත්වය හේතුවෙන් විවිධ භූරූප නිර්මාණය වේ. යමහල් හෙවත් ගිනිකඳුවල හිතකර බලපෑම් ද වන බව කිව යුතු ය.

නිශ්ක්‍රාන්ත යමහල් :

පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ ප්‍රාවරණ කලාපයේ සිට පැමිණෙන ලාවා කබොලේ ඇතිපාෂාණ තැටි මායිම්, විභේද ආදි දුර්වල ස්ථාන ඔස්සේ පැමිණ නිර්මාණය වූ කඳුගැට/කේතුරූපාකාර ලක්ෂණය නිශ්ක්‍රාන්ත යමහල් වේ.සාමාන්‍යයෙන් ගිනි කන්දක් මීටර් සිය ගණනක්උසට හා කිලෝමීටර් කිහිපයක විශ්කම්භයකින් යුක්ත වේ.මෙවැනි ගිනිකඳු ක්‍රියාත්මක වීමේදී මුලින්ම දුම් හා අළු ඉහළට විහිදෙයි.ඉන්පසු සුළු පිපිරීම් ඇති වේ. ඉන් පසු විශාල පිපිරීම් ඇති වී ලාවා විධාරණය වීමත් ඝනීභවනය වීමත් සිදු වේ.

ලාවාවලට අමතරව ගිනි කන්දකින් ජලය,කාබන්ඩයෝක්සයිඩ්,හයිට්‍රජන්,නයිට්‍රජන් වැනි වායු වර්ග ද පිට වේ.ඇතැම් යමහල්වල ලාවා විධාරණයේදී සිදුවන ප්‍රබල පිපිරීම් හේතුවෙන් විශාල මෙන්ම විවිධ ප්‍රමාණයේ ලාවා කොටස් ඉහළට විසි වේ.එනම් ලාවා කුට්ටි,රවුම් හැඩයේ ලාවා ‍‍බෝම්බ,ලැපිලි හෙවත් ලාවා පටි,සියුම් ධාන්‍ය වැනි කොටස් ද ඒවා අතර වේ.නිශ්ක්‍රාන්ත යමහල් විවිධාකාර වූ හැඩයන්ගෙන් යුක්ත වේ.(සිරස් හා තිරස් ස්වභාවයේ හා විශාල මුඛ සහිත).යමහලක හැඩය තීරණය කිරීම ෙකරේ බලපාන ප්‍රධාන සාධක 02 කි.එනම්,

01. ලාවාවල අඩංගු රසායනික ද්‍රව්‍යවල ස්වභාවය

02. ලාවා විධාරණයේදී පිපිරීමක් සිදුවේද,නොවේ ද යන්න

ලාවාවල අඩංගු රසායනික ද්‍රව්‍ය පිළිබඳ ගත් විට ඇතැම් යමහල්වලින් පිටවන ලාවාවල සිලිකා ප්‍රමාණය ඉතා ඉහළය.එවැනි ලාවා උකු බවින් වැඩි ය.ඒවා ආම්ලික බවින් වැඩි ලාවා වේ.ඒවායේ තිරස් විහිදීම අඩු අතර සිරස් විහිදීම වැඩි ය.ඇතැම් යමහල්වලින් පිටවන ලාවාවල යකඩ ප්‍රමාණය ඉහළ ය.ඒවා භාෂ්මික ලාවා වන අතර ම ඒවායෙහි තිරස් විහිදීමක් ඇති අතර සිරස් විහිදීම අඩු ය.

උදා:- මොන ලෝ ආ හා කිලෝ ඉ ආ යමහල් (හවායි දූපත්)

එමෙන්ම යමහලක් සක්‍රීය වීමේදී ප්‍රබල පිපිරීමක් සිදුවීමෙන් පළල් යමහල් මුඛ නිර්මාණය වේ.

උදා:- ඉන්දුනීසියාවේ ක්‍රෙකටෝවා යමහල් පිපිරීම-1883 (මෙම පිපිරීමෙන්යමහලෙන් 2/3 ක ප්‍රමාණයක් විනාශ විය. නමුත් ප්‍රබල පිපිරීමක් සිදු නොවන යමහල් ආශ්‍රිතව ඇත්තේ කුඩා යමහල් මුඛ ය.

නිශ්ක්‍රාන්ත යමහල් වර්ග.

2:1:1 යමහල් අළු කේතුව

මෙය සිරස් වර්ධනයක් සහිත ගිනි කන්දකි.ලාවා හා අළු ස්තර කීපයකින් නිර්මාණය වී ඇත.සිලිකා ප්‍රමාණය ඉහළ බැවින් ලාවාවල උකුස්වභාවයක් ඇත.

උදා:- මෙක්සිකෝවේ පැරකුටීන්, ඉතාලියේ විසුවියස්,පිලිපීනයේ පිහාටු බෝ යන යමහල්.

2:1:2 භාශ්මික ලාවා පලිහ(පලිස් යමහල්)

මෙය තිරස් වර්ධනයක් පෙන්නුම් කරයි.විශාල ප්‍රදේශයක පැතිර යයි.යකඩ ප්‍රතිශතය ඉහළ බැවින් ලාවාවල ද්‍රව ස්වභාවයක් ගනී.බහුල වශයෙන් පැසිපික් සාගරය ආශ්‍රිතව දැකිය හැක.

උදා:- මොන ලෝ ආ,කිලෝ ඉ ආ යන ගිනි කඳු

2:1:3 අම්ල ලාවා ශඛර

අම්ල ලාවා ශිඛර උත්තල ස්වභාවයකින් යුක්ත ය.මෙවැනි යමහල් කේතු සුළු පිපිරීම් සහිතව ලාවා විධාරණය වීමෙන් නිර්මාණය වී ඇත.සිලිකා ප්‍රතිශතය ඉහළ බැවින් උකු ස්වභාවයක ලාවා වේ.

උදා:- ඇමෙරිකාවේ ශාන්ත හෙලේනා හා මවුන්ට් රේන්ජ්, මධ්‍යධරණී මුහුද-ස්ට්‍රොම්බෝලි,ලිපාරි දූපත- වුල් කැනෝ, අප්‍රිකාව- කිලිමන්ජාරෝ

2:1:4 සංයුක්ත යමහල

සංයුක්ත යමහල යනු,විවර කීපයක් සහිත ගිනි කදු විශේෂය කි.මේවායේ ලාවා ප්‍රමාණය අධික ය.ප්‍රධාන ජීද්‍රයෙන් ලාවා විධාරණය වීමට අමතරව කුඩා කුඩා ජීද්‍රවලින් ද ලාවා ගලා යයි.

උදා:- සිසිලි දූපත-එට්නා ,මෙක්සිකෝව-ජුදයිදෝ ගිනි කඳු

2:1:5 යමහල් කල්දේරාව හා යමහල් මුඛ විල්

යමහල ප්‍රබල පිපිරීමකට ලක් වීමෙන් යමහල් මුඛයේ කොටස් ලාවා කුට්ටි,ලාවා බෝම්බ වශයෙන් වායුලගෝලයට එක් වේ.මේ හේතුවෙන් පුළුල්ව බේසමක ස්වරූපයෙන් නිර්මාණය වන යමහල් මුඛ කල්දේරා නමින්හැඳින් වේ.ලොව විශාලතම කල්දේරාව ජපානයේ "අසෝ" කල්දේරාව යි.(පරිධිය-112 කි.මී) මෙවැනි කල්දේරාවලට ජලය එක් පිරීමෙන් පසු නිර්මාණයවන්නේ මුඛ විල් ය.

උදා:- ටිටිකාකා විල,ඉන්දුනීසියාවේ ටෝබා ව්ල

2:1:6 යමහල් ප්ලගය

තුඩක ස්වරූප‍යෙන් නිර්මාණය වී ඇති ගිනි කඳු මීට අයත් වේ.මේවායේ ලාවා වල සිලිකා ප්‍රතිශතය 80% කි.

උදා:- මාටිනික් දුපත- පෙලී ගිනි කන්ද -බ්‍රිතාන්‍ය,ඇමෙරිතාවල ප්‍රංශයලඅප්‍රිකාව ආදී රටවල පැරණි බලකොටු පිහිටා ඇත්තේ ප්ලගය ආශ්‍රිතවය

2:1:7 ලාවා සානු හා ලාවා ගුහා

ගිනිකදුවලින් පිටවන ලාවා පුළුල් විශාල ප්‍රදේශයක ගලා යාමෙන්ලාවා සානු නිර්මාණය වේ.මෙවැනි සානුවල බැසෝල්ට් පාෂාණ බහුලව දක්නට ලැබේ.එමනිසා බැසෝල්ට් සානු ලෙස හැඳින් වේ.

උදා:- කොලොම්බියා සානුව,පැරානා සානුව, සයිබීරියානු සානුව, ග්‍රීන්ලන්ත සානුව

2:1:8 උණුදිය උල්පත් හා ගීසර

යමහල් කලාපවල පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ දැඩි උණුසුම් පාෂාණ ස්තර අතරින් ජලය ඉහළට විදීමෙන් ගීසර හා උණුදිය උල්පත් නිර්මාණය වේ.මේවා බහුලව දැකිය හැකි රටවල් ලෙස නවසීලන්තය,අයිස්ලන්තය,ඇලස්කාව,සයිබීරියාව ආදී රටවල් දැක්විය හැක.

උදා:- ලොව විශාලතම ගීසරය-USA යෙලොස්ටෝන් ජාතික උද‍්‍යානයේ ඕල්ඩ් ‍ෆේත් පුල් ගීසරයග( මිනිත්තු .66 ට වරක් 46 km ඉහළට ජලය විදී) ‍ෆවුන්ටන් ගීසරය, නවසීලන්තය-රොටරුවා ගීසරය ,ගිසර ආශ්‍රිතව බලශක්ති නිශ්පාදනය සිදු කෙරේ.

ආක්‍රාන්ත යමහල්

පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ සිට පැමිණෙන ලාවා පෘථිවි පෘෂ්ඨය මතුපිටට නොපැමිණ අභ්‍යන්තර පාෂාණ ස්තර ඔස්සේ ගලා යාමෙන් ආක්‍රාන්ත යමහල් නිර්මාණය වේ.පෘථිවි අභ්‍යන්තර පීඩනය අඩුවීම , ලාවා ගමන් කරන මාර්ගය ආශ්‍රිතව තද පාෂාණ තිබීම ද මීට හේතු වේ. කාලයත් සමඟ ම ජලය, ග්ලැසියර හා සුළඟ වැනි නග්නීකරණ බලවේග හේතුවෙන් මතුපිටපාෂාණ තට්ටු ඛාදනය වු පසු මෙවැනි ආක්‍රාන්ත යමහල් පෘථිවි තගය මත දර්ශනය වේ.

ආක්‍රාන්ත යමහල් ආශ්‍රිතව නිර්මාණය භූ රූප කිහිපයකි.

3:1- ඩයිකය

3:2- ආස්තරය

3:3- ලැකොලිතය හා සීඩර් ගස්

3:4- තලිසෙල/ ලොපොලිත

3:5- බැනොලිතය

සක්‍රීය යමහල්, නිදන යමහල් හා මළ යමහල්

නිතරම ක්‍රියාකාරී වන යමහල් සක්‍රීය යමහල් වේ.මේවා වර්ෂ කීපයකට වරක් හෝ වර්ෂයකට කීප වරක් විධාරණය වේ.

උදා:- මධ්‍යධරණීය-ස්ට්‍රොම්බෝලි,මෙක්සිකෝව-පැරකුටින්, පිලිපීනයේ- පිහාටුබෝ විටින් විට ක්‍රියාත්මක වන යමහල් නිදන යමහල් වේ.මෙවැනි යමහල් එක් වරක් විධාරණය වී වර්ෂ 10-15 ක් හෝ නැතිනම් වසර සියගණනක් ගත වී සක්‍රීය වේ.

උදා:- ඉතාලියේ-විසුවියස්, හවායි- කි ලෝ ඉ ආ යන ගිනි කඳු

අක්‍රීය තත්වයේ පවතින යමහල් මළ යමහල් ලෙස හඳුන්වයි.මෙවැනි යමහල් මීට වසර දහස් ගණනකට පෙර නිර්මාණය වී ඇත.මෙම ගිනිකඳු වසර මිලියන ගණන් තිස්සේ සක්‍රීය නොවී නිශ්චලව පවතී.

යමහල්වල හිතකර බලපෑම්

1. යකඩ, නිකල්,මැග්නීසියම්, වැනි ඛනිජ පසට මිශ්‍ර වීම නිසා සාරවත් පසක් නිර්මාණය වේ.

2. නිර්මාණය වන සාරවත් පස් තට්ටුවල වගා කිරීමෙන් කෘෂිනර්මාන්තය සංවර්ධනය වේ.

3. ගීසර හා උණුදිය උල්පත් ආශ්‍රිතව සංවාරක කර්මාන්තය දියුණුවීමෙන් ආර්ථික වාසි ලැබේ.

4. භූ තාප බලශක්තියෙන් ශීත රටවල හරිතාගාර පවත්වා ගැනීම.

5. ආග්නේය හා විපරීත ආදී විවිධ පාෂාණ නිර්මාණය වීම හේතුවෙන් මැණික්,දියමන්ති, තඹ,නිකල් නිධි බිහි වීම නිසා ඒවා අපනයනය කිරීමෙන් හා කර්මාන්ත සඳහා යොදා ගැනීමෙන් ආර්ථික වාසි අත්කර ගත හැකි වීම.

6. යමහල් ආශ්‍රිත ඉහළ භූතාපය යොදාගනිමින් බලශක්ති නිපදවීම හරහා බලශක්ති අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීම.

මේ අනූවඅතීතයේ සිටම ස්වභාවික විපත් හි ලා ගිනිකදු ආශ්‍රිව ඇතිවන මානව හා භෞතික සම්පත් විනාශයන් දක්නට ඇතත් ගිනිකදු වලින් මානවයා ලබා ගන්නා වාසි ද ඒ අතර වන බව අමතක ෙනාකල යුතු ය.

පිංතූර එකතුව

• 

  ගිනිකන්දක හරස්කඩක්
  
• 

  ගිනිකන්දක හරස්කඩක්
  
• 

  දුම් පිටකරන යමහලක්
  
• 

  දුම් පිටකරන යමහලක්
  
• 

  දුම් පිටකරන යමහලක්
  
• 

  යමහල් කල්දේරාවක්
  
• 

  යමහල් සානුවක්
  
• 

  යමහල් සානුවක්
  
• 

  උණුදිය උල්පතක්
  
• 

  උණුදිය උල්පතක්
  
• 

  උණුදිය උල්පත් ආශ්‍රිත සංචාරක කර්මාන්තය
  
• 

  ගීසර
  
• 

  ගීසර
  
• 

  ලොකයේ යමහල් ව්‍යාප්ති කලාප
  
• 

  ලොකයේ යමහල් ව්‍යාප්තිය
  
• 

ශ්‍රී ලංකාවේ නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර

වර්ෂා වනාන්තර පිලිබදව

ශ්‍රී ලංකාවේ පහත රට සහ මැදරට තෙත් කලාපයේ ඇති ස්වභාවික වනාන්තර, නිවර්තන තෙත් සදාහරිත වනාන්තර ලෙස හැදින්වේ. බොහෝ කලකට පෙර පහතරට සහ මැදරට තෙත් කලාපයෙන් වැඩි කොටසක් මෙම වනාන්තර වලින් වැසී තිබේ. තේ,රබර් වැනි බෝග වගාකිරීම සඳහා ද ජනාවාස ඇතිවීම ද හේතු කොට ගෙන මෙම වනාන්තර ප්‍රදේශ විශාල ලෙස එළි කර තිබේ.අද මෙම දේශගුණික කලාපයේ වනාන්තර ප්‍රදේශ ඇත්තේ 8% ටත් වඩා අඩුවෙනි.දැනට ඉතිරිව ඇති වනාන්තර අතුරින් ප්‍රසිද්ධියක් දරන්නා වූ ප්‍රධාන වනාන්තරයක් නම් ලෝක ප්‍රසිද්ධ සිංහරාජ වනාන්තරයයි. ශ්‍රී ලංකාවේ නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර, ජගත් බීයෝම යටතේ සලකා බැලූන නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර වලට කදිම නිදසුනකි. ශ්‍රී ලංකාවේ මෙම වනාන්තර උතුරින් දැදුරු ඔයෙනුත්,දකුණින් වලවේ ගඟිනුත්, නැගෙනහිරින් මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර 305 (අඩි 1000) සීමාවෙනුත් වටවී තිබේ. ශ්‍රී ලංකාවේ මුළු නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර ප්‍රමාණය අක්කර ලක්ෂ
4 කි

වනාන්තර ප්‍රදේශ අක්කර ප්‍රමාණය

• සිංහරාජ අඩවිය -  100,000
• කන්නෙලිය  – 15,000
• දැදියගල  – 9,000
• කැලණි නිම්නය  – 12,000
• මූලටියාන  – 8,000
• නාකියාදෙනිය  – 6,000
• රම්මල් කන්ද  – 4,000

  පාරිසරික සාධක

  සාමාන්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිමීටර 2000 ට වැඩි මෙම ප්‍රදේශ වලට වැසි ලැබෙන්නේ නිරිතදිග මෝසම් සුළං මගිනි. මෙහි සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය සෙ.අංශක 80 පමණ වන අතර වාතයෙහි ආර්ද්‍රතිවය 70%ක් පමණ වේ. අවුරැද්ද මුළුල්ලේ ඒකාකාරීව පවතින උෂ්ණත්වය, වර්ෂාපතනය සහ සූර්ය තාපය මෙහි ශාක වර්ධනයට ඉතා හිතකර පරිසරයක් ලබා දෙයි.මෙම ප්‍රදේශයේ බොහෝ ගස් වල වරින් වර කොළ හැලෙන නමුත් අවුරුද්ද මුළුල්ලේම රිකිලි ලියලමින් පවතින නිසා නිවර්තන සදාහරිත වනාන්තර යනුවෙන් මෙම වනාන්තර හැදින්වේ. වර්ෂාව අධික නිසාත්, උෂ්ණත්වය ඉහළ නිසාත්, ආලෝකය හොඳින් ලැබෙන නිසාත් මෙම වර්ෂා වනාන්තර ඝනව වැඩී තිබේ. එබැවින් ඛණිජ වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇත්තේ ශාක වලට උරාගෙනය. එමනිසා මෙම වනාන්තර වල පස ඛණිජ වලින් හීන වේ. එනම් පස එතරම් සරු නොවේ. තවද වර්ෂාව අධික බැවින් පසේ ක්ෂීරණය, එනම් ලවණ පසේ ගැඹුරට සේදීයාම වැඩියෙන් සිදුවේ
  

  ශාකමය අගය

  
  ශ්‍රී ලංකාවේ තෙත් සදාහරිත වනාන්තර වල ශාක විශේෂ 100 සිට 140 දක්වා වූ ප්‍රමාණයක් අන්තර්ගත වේ.මෙම වනාන්තර වල ඇති වෘක‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍්‍ෂයන් හි උස එකිනෙකට වෙනස්ය.එමනිසා ඒවා ස්ථරීය ආකාරයකට දිස්වේ.එනම් යටිරෝපණයක් දක්නට ලැබේ. වැඩිම උස ශාකය මීටර 45ක් පමණ උසට වැඩෙන අතර එවැනි ශාක වල මුදුන් එක‍ට එක්වී අඛණ්ඩ වියනක් සාදයි.මෙම වියන සාදන වෘක්ෂ වලට කටබොඩ, මලබොඩ, කිරිහැඹිලිය, අරිද්ද වැනි වෘක්ෂ විශේෂ අයත් වේ. උද්භිත ශාක වන හොර, බූ වැනි වෘක්ෂ “ඩිප්ටෙරොකාපස්” කුලයට අයත් වේ. වියන් ස්ථරයට පහළින් මිටි ගස් වලින් යුක්ත තවත් එක් ස්ථරයක් හෝ ස්ථර 2ක් ද ඊට පහළින් පඳුරු සහිත ස්ථරයක්ද වේ.ඊට යටින් අවසාන වශයෙන් අකාෂ්ඨමය පඳුරු විශේෂ වලින් බිම් වැස්ම ‍හෙවත් වටි වගාව දක්නට ලැබේ. වෘක්ෂ, ප‍‍‍ඳුරු සහ පැළෑටි වලට අමතරව ඉතා විශාල කාෂ්ටමය ආරෝහක ශාක විශේෂ ගණනාවක් ද මෙම වනාන්තර වල දක්නට ලැබේ. මේවා වියන් ස්ථරය තරමටම වැ‍ඩේ. උදා: වෙනිවැල් ගැට, පුස්වැල් ශ්‍රී ලංකාවට විශේෂ වූ ශාක 3100 ටත් වඩා ප්‍රමාණය අතුරින් 28%ක ප්‍රමාණයක් මෙම වනාන්තර තුළ දක්නට ලැබේ. ශාක විශේෂ අනුව වෙනස් වුවද ශ්‍රී ලංකාවේ නිවර්තන වර්ෂා වනාන්තර කොංගෝ, ඇමර්සන් වැනි වනාන්තර වලට ස්වභාවයෙනුත්, පෙනුමෙනුත් සමාන වේ. උඩු වියන හේතුවෙන් වනාන්තරය තුළට ආලෝකය වැටීම සීමා කෙරෙන හෙයින් ඒ තුළ අඳුරු බවක් දක්නට ලැබේ. වියන් ස්ථරයේ ඇති ප්‍රධාන ශාක : දොඹ. කීන, නා, මලබොඩ, වල්දෙල්, ඇටඹ එමෙන්ම මෙම වනාන්තර තුළ උඩවැඩියා වර්ග රාශියක් ඇත
  

  සත්ත්වමය අගය

  
  මෙම වනාන්තර ‍ජෛව විවිධත්වයෙන් යුක්තය. කෘමි විශේෂ, ගොළුබෙලි විශේෂ, මත්ස්‍ය, උරග, ඇමීෆීබියා, පක්ෂි විශේෂ සහ ක්ෂීරපායී සත්ත්ව විශේෂ රාශියක් ද මෙහි සිටී.
  පෝෂණ ශාක
  
  මෙහිදී පෝෂණ ශාක ලෙස හදුන්වන්නේ සමනල් දලබුවා (කීටයා) තම පෝෂණය සදහා ආහාර ලෙස තෝරාගන්නා ශාකයි. එක් එක් සමනල් විශේෂයට ආවේනික වූ ශාක විශේෂයක් හෝ විශේෂ කිහිපයක් පෝෂණ ශාක ලෙස තෝරාගනී. පෝෂණ ශාකයේ වැදගත්කම වන්නේ එම පෝෂණ ශාකය පරිසරයෙන් වදවී ගියහොත් එය “පෝෂණ ශාකය” ලෙස යොදාගන්නා සමනල් විශේෂයද සදහටම ලෝකයෙන් වදවියාමේ අවදානමක් පැවතීම හේතුවෙනි.
  සමනලිය තම සංවේදී අවයව (රසායනික සංවේදක) වලින් තම විශේෂයට වෙන්වූ පෝෂණ ශාකය තෝරාගෙන එහි බිත්තර දැමීම සිදුකරයි. සමහර සමනලුන් එක් එක් බිත්තරයක් වෙන් වෙන් ස්ථානවල ලෑම සිදුකරන අතර (Common Sailor – සේලරුවා), සමහරක් බිත්තර විශාල ප්‍රමාණයක් එක් ස්ථානයක ලෑම සිදුකරයි. (Common Grass Yellow – තෘණපීතයා) තවත් සමහරක් සමනලුන් බිත්තර වැලක් ආකාරයට පෝෂණ ශාකයේ පත්‍රයක එල්ල තැබීම සිදු කරයි. (Tamil Yeoman – මකුලිසියා)
  බිත්තර වලින් එලියට පැමිණෙන සමනල් කීටයා තම පෝෂණ ශාකයේ ලපටි කොටස් (දළු) කා දමමින් වර්ධනය වේ.
  (නමුත් “Dark Wanderer – අඳුරුසැරියා” සමනලයාගේ දලබුවා තම පෝෂණ ශාකයේ මෝරාගිය කොළ ආහාරයට ගනී.)
  මෙලෙස පෝෂණ ශාකයේ පත්‍ර ආහාරයට නොගෙන විශේෂ පෝෂණ ක්‍රම අනුගමනය කරන සමනල් විශේෂද හමුවේ.

3 වන ලෝක යුද්ධය ජලය වෙනුවෙන් !!!

ලෝකයේ සම්පූර්ණ ඉඩ ප‍්‍රමාණයෙන් සියයට හැත්තෑවක් පමණ වසා ගෙන ඇත්තේ ජල තලාවයි. නමුත් පිරිසිදු පානීය ජලය ලෝකවාසීන්ට සම්පූර්ණයෙන්ම ප‍්‍රමාණවත් නොවන දිනයක් උදා වනු ඇතැයි සැලකේ. අන්තර් ජාතිකව ගණන් බලන ආකාරයට වසර 2050 වන විට ලෝකයේ නාගරික ප‍්‍රදේශ වල ජීවත්වන ජනගහනය බිලියන 6.3 ඉක්මවනු ඇත. 2009 දී බිලියන 3.4 ක් වූ  නාගරික ප‍්‍රදේශ වල ජීවත්වන පිරිස කෙටි කාලයක් ඇතුළත දෙගුණයකට ආසන්න ගණනකින් ඉහළයාම බරපතළ ප‍්‍රශ්නයකි. මෙම පිරිසට දිනපතා පානයට සහ නිසි සනීපාරක්ෂාව වෙනුවෙන් පිරිසිදු ජලය සැපයීම පහසු ව්‍යායාමයක් නොවේ. පානීය ජලය, විශ්වාස කරන්නටත් අපහසු වන ආකාරයට අන්තර්ජාතික අර්බුදයක් මතු කරනු ඇති බවට මතවාදයක් නැගෙමින් තිබේ. නුදුරු යුගයක ලෝක යුද්ධයක් ඇතිවුවහොත් ජල හිඟය එයට එකම කරුණ විය හැකි බවට අදහසක් පැන නැගී ඇත.

තිරිඟු කිලෝවක් හදන්න ජල ලීටර් 1000 ක්

ලෝකය මනුෂ්‍ය වාසය ඇරඹෙන විට එය ජල පහසුව ඇති ගංගාධාර ආශ‍්‍රිතව සිදුවූ බව ඉතිහාසය අධ්‍යයනය කරන විට පැහැදිලිව සනාථ වෙයි. සීමිත පිරිසක් ජීවත් වූ ලෝකය තුළ ජනගහන වර්ධනය සමග නොයෙකුත් ගැටලූ පැන නැගෙමින් තිබේ. ජලය, ආහාර එයින් ප‍්‍රධාන ම අභියෝග අතර පසුවෙනු ඇතැයි පිළිගැනේ. ගෝලීය උෂ්ණත්වය වැඩිවෙමින් පවතින අතර එහි ප‍්‍රතිඵලයක් වශයෙන් අයිස් කදු දියැවීමට පටන් ගෙන තිබේ. මාලදිවයින වැනි රටවල් ඇතුළුව නොයෙක් රටවලට භූමිය අහිමිවනු ඇත. මුහුද යට කැබිනට් රැස්වීමක්  පවත්වමින් තමන් මුහුණදෙන ඉරණම ගැන ලෝක අවධානයට පාත‍්‍ර කරන්නට මාලදිවයින පසුගියදා ක‍්‍රියා කළේය. උෂ්ණත්වය වැඩිවීම සමග පරිසර වෙනස්කම් මතුවෙමින් තිබේ. කාලගුණ විපර්යාස ඒ අතරින් ප‍්‍රධානය. වැසි කාලය අඩුවීමක් පෙන්නුම් කරන අතර අපේක්ෂිත සමයේ වැසි නොලැබීමෙන් සහ අනපේක්ෂිත අවස්ථාවේ මහ වැසි වැටීමෙන් නියගය ද ගංවතුරද එක සේ ජන ජීවිත පීඩාවට පත් කරයි.

ජලය කළමනාකරණය කිරීම හා පිරිසිදු පානීය ජලය මහත් සම්පතක් සේ සළකන්නට මතවාදයක් ජගත් ප‍්‍රජාව තුළ ඇවිලෙන්නේ මේ අනුවය. එක්සත් ජාතින් ගේ සංවිධානය නිකුත් කළ අන්තර්ජාතික ජල සංවර්ධන වාර්තාවට අනුව ලෝක ජනගහනයෙන් පහෙන් එකක් පිරිසිදු පානීය ජලය හිඟකමෙන් ජීවත් වෙති. දිනපතා 14,000 කට අධික පිරිසක් ජලය විශවීමෙන් මියයන බවට ගණන් බලා ඇත. එයින් 11,000 ක් අවුරුදු පහට අඩු දරුවන් බව කනගාටුවට කරුණයි. ලොව පුරා ජලය හිඟ ප‍්‍රදේශ වල ජීවත්වන පවුල් වල කාන්තාවන් සහ ගැහැනු දරුවන් දිය එකතු කිරීමට වැය කරන කාලය එකතු කළහොත් එය වැඩ කරන්නට හැකි පැය මිලියන 200 ක් බව මෙම වාර්තාව වැඩිදුරටත් දක්වයි. වසර 2025 වන විට ලෝක ජනගහනය බිලියන 8 ඉක්මවනු ඇති අතර මෙම ජනගහනයේ වැඩිම වර්ධනය ආසියානු සහ අප‍්‍රිකානු කලාපයේ නගර ආශ‍්‍රිතව සිදුවනු ඇති බව සැලකේ.

සහල් කිලෝවකට ජල ලීටර් 1400 ක්

පසුගිය වසරේ අග ලෝකයේ නොයෙක් රටවල් අධික වැස්ස නිසා ඇතිවූ ප‍්‍රශ්න වලට මුහුණ දුන්නේය. ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය දක්වන අන්දමට අධික ශීතල හෙයින් දකුණු ඉන්දියාවේ සියගණනක් මිය ගියහ. බ‍්‍රසීලය,  ඕස්ටේ‍්‍රලියාව ඇතුළු රටවල් ගණනාවක බරපතළ විනාශ සිදුව තිබේ. දැන් දරුණු නියඟයක් පැතිරෙන බව අනාවරණය වෙයි. ඇමෙරිකාව හා ඉන්දියාව එයට මුහුණ දෙමින් සිටී. නියඟය දරුණු අන්දමට ආහාර භෝග වගා විනාශ කර ඇත. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය එතනොල් නිපදවීම වෙනුවෙන් කෘෂි භෝග වෙන් කිරීම සීමා කරන්නැයි දැනටමත් ඇමෙරිකාවට දැනුම් දී තිබේ. ආහාරයට ගත හැකි භෝග මගින් ජෛව ඉන්ධන නිපදවීම අද පැතිරෙමින් පවතින තත්ත්වයකි.

නියඟය හෙයින් ආහාර හිග වන විට පසුගිය සති හය ඇතුළත තිරිඟු මිල සියයට පනහකින් වැඩිවී ඇති අතර එවැනි පසුබිමක ඉන්ධන නිපදවන්නට තිරිඟු ප‍්‍රයෝජනයට ගැනීම නුසුදුසු බව පර්යේෂකයන්ගේ තීරණයයි. මේ අතර පර්යේෂණ වාර්තා පෙන්වා දෙන්නේ තිරිගු කිලෝවක් නිපදවන්නට ජලය ලීටර් 1,000 ක් අවශ්‍ය වන බවය. සහල් කිලෝවක් නිපදවන්නට ජලය ලීටර් 1,400 ක් වැය කරන්නට ගොවියන්ට සිදුවෙයි. සත්ව පාලනයෙහි නිරත ගොවියන් මස් කිලෝවක් වෙනුවෙන් වියදම් කරන ජලය ප‍්‍රමාණය ලීටර 13,000 කි. මේ අතර වැඩිම ඒක පුද්ගල ජල පරිභෝජනයක් වාර්තා කරන්නේ උතුරු ඇමරිකාව හා ජපානයයි. එම රටවල වැසියන් ගේ දෛනික ඒක පුද්ගල ජල පරිභෝජනය සාමාන්‍යයෙන් ලීටර 360 කි. යුරෝපයේ එය ලීටර් 200 ක් වන අතර සහරා සහ අප‍්‍රිකානු කලාපයේ රටවල ඒක පුද්ගල දෛනික ජල පරිභෝජනය ලීටර 10-ත් 20ත් අතර බව පෙන්වා දෙයි.

ආහාර නිපදවන්නට ජලය අවශ්‍ය ප‍්‍රමාණය දෙස බලනවිට කෘෂිකාර්මික ජීවිතයක් ගත කරන සාමාන්‍ය ලෝකවාසීන් ජල සංරක්ෂකයන්ය. ධනවත් සහ මාංශ අනුභව කරන සමාජය එයට ජලයෙන් ගෙවන වන්දිය විශාලය. මේ අතර ගංගා, වැව් සහ ළිං මගින් පවතින පිරිසිදු ජලයෙන් සියයට 93 ක් වැය කෙරෙන්නේ කෘෂිකාර්මික අංශ වෙනුවෙන් බව ජල කළමනාකරණය සම්බන්ධ පර්යේෂණ වාර්තා පෙන්වා දෙයි. ලෝකය පුරා ජලය කළමනාකරණය සහ එහි අලූත් ආකල්ප වගා කළ යුතු යැයි පෙන්වා දෙන පර්යේෂකයන් නගන අනතුරක් වන්නේ ලෝකයේ රටවල් දෙකක් හෝ එයට වැඩි ගණනක් බෙදා හදා ගන්නා විශාල ගංගා හා ජලාශි‍්‍රත ප‍්‍රදේශ 260 ක් පවතින බවයි. මෙම පොදු භාවිතය සම්බන්ධයෙන් නිශ්චිත නීත්‍යානුකූල ගිවිසුමක් නැත. නුදුරු යුගයක ජලය අර්බුදයක් වුවහොත් මෙම ජල පද්ධති බෙදා ගැනීම ඉදිරියේ ප‍්‍රශ්න මතුවීම වැළැක්විය නොහැකිය.

මස් කිලෝවක් හදන්න ජල ලීටර් 13000 ක්

ජලය පිරිසිදු කර පානීය අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් පොදු ජනතාවට බෙදාදීම අන්තර්ජාතිකව විශාල උනන්දුවකින් කෙරෙන ව්‍යාපෘතියකි. දැනට මැද පෙරදිග පමණක් නොව ඇමෙරිකාව ඇතුළු රටවල් විශාල ගණනක් අපවිත‍්‍ර ජලය පිරිසිදු කර පානීය ජලය වශයෙන් පොදු ජනතාවට බෙදා හැරීමේ නිරතව සිටී. ඊශ‍්‍රායලය ජලය කියුබික් මීටරයක් පිරිසිදු කරන්නට ඇමෙරිකානු ඩොලර් ශත 53 ක් වියදම් කරයි. සිංගප්පූරුව වියදම් කරන මුදල ඇමෙරිකානු ඩොලර් ශත 49 කි. ඊශ‍්‍රායලය ජලය පිරිසිදු කර බෙදා හරින අතර පරෙස්සමෙන් ජලය ප‍්‍රයෝජනයට ද ගනියි. සෙවණ සලසන දැල් සහ ජල බිංදු තාක්ෂණයෙන් කෘෂිකර්මයෙහි නිරත වන්නට එරටට හැකියාවක් ලැබී ඇත. නමුත් අධ්‍යයන වාර්තා පෙන්වා දෙන්නේ නාගරික සංස්කෘතියේ දී මෙලෙස බෙදාහරින ජලයෙන් සියයට 30-ත් 50ත්  අතර ප‍්‍රතිශතයක් නාස්ති වී අපතේ යන බවය. පහසුවෙන් මිනිස් පරිභෝජනයට පමණක් වෙන්කළ යුතු පිරිසිදු කළ පානීය ජලය අපතේ යැවීම සැලකිය යුතු ධන හානියක් බව අනාවරණය වෙයි.

මේ අතර ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක් එකතු වී ජල සංරක්ෂණ අරමුදලක් පිහිටුවා තිබේ. නොයෙක් රටවල පිළිගත් මූල්‍යායතන පළමු වතාවට පොදු ජනතාවට පානීය ජල පහසුකම් සපයා ගැනීමට කුඩා ණය නිකුත් කරන්නට පියවර ගෙන ඇත. ජල පෝෂක ප‍්‍රදේශ සහ ස්වභාවික ජල පද්ධති ආරක්ෂා කරන්නට මැදිහත්විය හැකි ආකාරය ගැන ජගත් ප‍්‍රජාව පොදු සම්මුති වලට එළැඹෙමින් තිබේ. රටක් තුළ ඇති ජල සම්පත රටට වැදගත් නමුත් එය ලෝක ප‍්‍රජාවට එයටත් වඩා වැදගත්වන දිනයක් එළැඹෙමින් තිබේ. ජලයට නියම වන මිල එකී ඉල්ලූම අනුව තීරණය කෙරෙන දිනය නුදුරු අනාගතයේ දීම අනාවරණය වනු ඇත.

ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව

ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව වානිජ මට්‌ටමෙන් යොදාගන්නා ප්‍රධාන ක්‍ෂෙත්‍ර අතුරින් කෘෂිකර්මාන්තය ප්‍රධාන තැනක්‌ ගනියි. එහෙත් අන් ක්‍ෂෙත්‍ර මෙන් නො ව කෘෂිකර්මාන්තයේ දී ඇති වන සෞඛ්‍ය සහ පාරිසරික ගැටලු හේතූවෙන් ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව දැඩි ආන්දෝලනයක්‌ ඇති කර ඇත. මේ, අප රටට හා ජනතාවට එයින් ඇති විය හැකි බලපෑම් පිළිබඳ විවරණයකි. 

ලෝක ජනගහනය බිලියන 7 ඉක්‌මවා ඇත. ජනගහන වර්ධන වේගය එක ම රටාවේ පැවතිය හොත් 2025 වන විට ලෝක ජනගහනය බිලියන 9 දක්‌වා වැඩි වනු ඇතැයි ඇස්‌තමේන්තු කර ඇත. ජනගහනය රටකට සම්පතක්‌ වන නමුත් අධික ලෙස වැඩි වීම හමුවේ ගැටලු රාශියක්‌ නිර්මාණය කර ඇත. මිහිකත උණුසුම් වීම, පාරිසරික දූෂණය, රෝග හා ව්‍යාධි බහුල වීම, තීව්‍ර වූ ස්‌වාභාවික ව්‍යසන ආදිය ඉන් ප්‍රධාන වේ. මේ ගැටලු සියල්ල අභිබවමින් මතු වන ප්‍රධාන ගැටලුව වන්නේ වැඩි වන ජනගහනයට සරිලන සේ ආහාර සැපයීමයි. ඇස්‌තමේන්තුගත ලෝක ජනගහන වර්ධනයෙන් 90%ක්‌ පමණ ම සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ආසියානු රටවලට සිදු වන බවට ගණන් බලා ඇත. එනම් ප්‍රධාන ආහාරය වන සහල් සඳහා ඇති ඉල්ලුම දැඩි ලෙස ඉහළ යමින් පවතියි. විද්‍යා තාක්‍ෂණ දැනුම කෙතරම් දියුණු වුවත් මේ වන විට ලෝක ජනගහනයෙන් 1/7ක්‌ පමණ මන්දපෝෂණයෙන් පෙළෙමින් ඇත. සැම තත්පර 3කට වරක්‌ එක්‌ අයකු කුසගින්න නිසා මිය යන තත්ත්වයක්‌ නිර්මාණය වී ඇත.

වැඩි වන ලෝක ජනගහනයට අවශ්‍ය ලෙස ආහාර නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීම කෘෂිකාර්මික ක්‍ෂේත්‍රය හමුවේ ඇති ප්‍රබල ම අභියෝගයයි. ආහාර නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීම සඳහා ඇති ක්‍රමවේද දෙකකි. එකක්‌ කෘෂිකාර්මික බෝග සඳහා යොදවා ඇති වගා භූමි ප්‍රමාණය වැඩි කිරීම වන අතර අනෙක්‌ උපාය වන්නේ ඒකීය භූමි ප්‍රමාණයකින් ලැබෙන ඵලදාව (නිෂ්පාදකතාව) වැඩිදියුණු කිරීමයි. වැඩි වන ජනගහනයට අවශ්‍ය නිවාස මංමාවත් හා සෙසු භෞතික අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් භූමිය භාවිත කිරීමත් සමඟ පළමුවැනි උපාය මාර්ගය අනුගමනය කිරීම දුෂ්කර වී ඇත. මීට අමතරව උෂ්ණත්වය, ජල හිඟය, ලවණතාව හා රෝග වැනි සාධක ද මෙලෙස වගා භූමිය වැඩි කර ගැනීමට බාධාකාරී සාධක ලෙස පවතියි. ජනගහන වර්ධනයත් සමග අත්වැල් බැඳගත් විවිධ වූ රෝගාබාධයන්ට ඉහළ ගුණාත්මයකින් යුතු ඹෘෂධ වැඩිදියුණු කිරීම හා නිෂ්පාදනය තවත් ප්‍රබල අභියෝගයකි.

සමස්‌තයක්‌ ලෙස ගත් කල ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව අද ලෝකයේ පවතින ආහාර, සෞඛ්‍ය හා පාරිසරික ගැටලු රාශියකට විසඳුම් සැපයීම සඳහා බිහි වූ ඉතා ප්‍රයෝජනවත් තාක්‍ෂණයකි. එය ජෛව තාක්‍ෂණයේ සංරචකයකි. ජීවීන් ගේ ජාන නිර්මිත වන DNA කේත පරිගණකගත කරන ජීනෝම ව්‍යාපෘතීන්ට සමගාමීව වර්ධනය වූවකි. මිනිසා සිය අතීතයේ සිට තමාට වඩාත් උචිත ශාක හා සතුන් තෝරා බෝ කිරීම හෝ අභිජනනය කිරීමේ ක්‍රමවේදයේ සුවිශේෂීකරණයක්‌ ලෙස ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව එක්‌අතකින් හැඳින්විය හැකි ය. නිතැතින් ම යහපත් රූපීය ලක්‍ෂණ තේරීම මඟින් සිදු වනුයේ ජීවියකගේ රූපීය ලක්‍ෂණ ඇති කරන ජාන තේරීමයි. 

ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව මඟින් මිනිසාට අවශ්‍ය ජාන තේරීම නිශ්චිත ක්‍රමයකට කඩිනමින් සිදු කිරීමේ හැකියාව ඇති කර දී ඇත. 1973 දී ප්‍රතිජීවක ප්‍රතිරෝධී ජානයක්‌ E. coli බැක්‌ටීරියාවකට ඇතුළු කිරීමෙන් බිහි වූ ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව මඟින් පාරම්පරික අභිජනන තාක්‍ෂණයේ සීමා බිඳ දමමින් අවශ්‍ය රූපීය ලක්‍ෂණ ඇති කරන ජාන කොටස පමණක්‌ ඕනෑ ම ජීවියකු ගෙන් ලබාගෙන තවෙකකුට ප්‍රවේශ කිරීමේ හැකියාව මේ මඟින් ඇති වී ඇත. 



අර්ථ දැක්‌වීම 

මෙලෙස ජානයක්‌ හෝ ජාන කොටසක්‌ හෝ නවීන ජෛව තාක්‍ෂණ ක්‍රමවේද ඔස්‌සේ වෙනත් ජීවියකු හෝ සෛලයක්‌ වෙත ප්‍රතිවර්ත්‍ය නො වන ආකාරයට ප්‍රවේශ කිරීම මඟින් නව ලක්‍ෂණ සහිත ජීවියකු හෝ සෛල බිහි කිරීම ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව නමින් හඳුන්වයි. 

ජාන සම්ප්‍රේෂණය කළ ජීවීන් ගේ සමීපතාව මත ජාන වෙනස්‌ කළ ජීවීන් වර්ග 2කි. Transgenic යනු විශේෂ 2ක්‌ අතර සිදු වන ජාන සම්ප්‍රේෂණයෙන් බිහි වන ජීවීන් ය. Cisgenic යනු එක ම විශේෂයේ හෝ ගණයේ ජීවීන් අතර ජාන සම්ප්‍රේෂණයෙන් බිහි වන ජීවීන් ය. 1980 දශකයේ අගභාගයේ බිහි වූ මේ තාක්‍ෂණය ඔස්‌සේ මේ වන විට කෘමි හා රෝග හානි ප්‍රතිරෝධී ජීවින්, අධික වර්ධනයක්‌ සහිත බෝග හා සතුන්, ඖෂධ වර්ග හා පෝෂක සංශ්ලේෂණය කළ හැකි පටක හා ජීවීන් රාශියක්‌ නිර්මාණය කර සාර්ථක වාණිජ නිෂ්පාදනයන් සඳහා භාවිත කෙරෙයි. පළමුවැනි වගුවේ දක්‌වා ඇති ආකාරයට ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව කෘෂිකර්ම, ජීවවිද්‍යා හා වෛද්‍යවිද්‍යා වැනි ක්‌ෂේත්‍ර ගණනාවක පර්යේෂණ සහ නිෂ්පාදන ගණනාවක්‌ සඳහා භාවිත වේ. (වගුව 1).

ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාවේ දී තෝරාගත් ජානයක්‌ ජීවී සෛලයකට බැක්‌ටීරියාවක්‌ මඟින් හෝ ජාන තුවක්‌කු භාවිතයෙන් හෝ සම්ප්‍රේෂණය කර එම සෛලය පටක රෝපණ මාධ්‍යයක වගා කර සම්පූර්ණ ජීවියකු (උදා( ශාකයක්‌ බවට) බවට වර්ධනය කරයි (රූප සටහන 1). මේ ක්‍රමවේදයේ දී තෝරාගත් ජානය නිසි පරිදි ලබාගත් බව නිර්ණය කිරීම සඳහා සාමාන්‍යයෙන් සලකුණු ජානයක්‌ ද (marker gene) ඒ සමග බද්ධ කර සම්ප්‍රේෂණය කරයි. සලකුණු ජානය මඟින් ප්‍රතිජීවකවලට ඔරොත්තු දීම හෝ රසායනිකයක්‌ මඟින් උද්දීපනය කරන වර්ණයක්‌ නිෂ්පාදනය වැනි රූපීය ලක්‌ෂණ ඇති කරනු ලබයි. එම ලක්‌ෂණ මඟින් තෝරාගත් ජානය සාර්ථක ව ජීවියා ගේ ජාන කිටුවට ස්‌ථාපිත වී ඇති බව දැනගනු ලබයි.

උපයෝගීතා වගුවේ දක්‌වා ඇති අයුරු ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාවේ යෙදවුම්, ක්‍ෂේත්‍ර ගණනාවක භාවිතයට ගැනේ. මේ නිසා ජීවවිද්‍යාත්මක හැදෑරීම් සඳහා නව මංපෙත් විවර වී ඇත. (වගුව 1). ඉන්සියුලීන් නිෂ්පාදනයට අදාළ මිනිස්‌ ජානය බැක්‌ටීරියාවක්‌ තුළට සම්ප්‍රේෂණය කර එමඟින් ඉන්සියුලින් නිෂ්පාදනය, ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාවේ සාර්ථක වානිජ යෙදවුමක්‌ ලෙස දැක්‌විය හැකි ය. හාල් ඇටය තුළ විටමින් A සංශ්ලේෂණය වන ලෙස වෙනස්‌ කළ වී මඟින් විටමින් A ඌනතාවට පිළියම් යෙදීමට උත්සාහ දැරෙයි. ඉන්ටර්ෆෙරොන් ඉන්ටර්ලියුකීන් වැනි ඖෂධ ක්‍ෂුද්‍රජීවී පද්ධති තුළින් සංශ්ලේෂණය කර මානව වර්ගයා ගේ පෙර සුව කළ නොහැකි වූ රෝග සුව කිරීම සඳහා යොදා ගනියි. එලෙස ම Bacillus thurengenesis (Bt) නම් පාංශු බැක්‌ටීරියාවේ ඇති Cry නම් ප්‍රෝටීන කාණ්‌ඩයේ ජාන උපයෝගී කරගනිමින් කෘමි හානිවලට ප්‍රතිරෝධී Bt-සහල්, Bt-තිරිඟු හා Bt-කපු ශාක නිපදවා ඇත. ශාකය තුළ නිෂ්පාදනය වන Cry නම් ප්‍රෝටීනය මඟින් ශාකය අනුභව කරන කෘමීන් මරණයට පත් වේ. විවිධ කෘමි කාණ්‌ඩ සඳහා මාරාන්තික වන විශේෂ Cry ප්‍රෝටීන වර්ග සොයාගෙන ඇත. (වගුව 2). රූපසටහනේ දක්‌වා ඇති

 අයුරු Cry ප්‍රෝටීනය කෘමීන් ගේ ආහාර පද්ධතියේ පවතින භාෂ්මික ස්‌වභාව නිසා සක්‍රිය වී ආහාර අවශෝෂණය නවතා දමයි. (රූප සටහන 2). මේ Bt ජාන මඟින් පළිබෝධ නාශක භාවිතය කැපී පෙනෙන ලෙස අඩු කළ හැකි බව පෙන්වා දී ඇත. එහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස පළිබෝධනාශක මඟින් මිනිසුන් ගේ සෞඛ්‍යයට හා පරිසරයට ඇති කරන අහිතකර බලපෑම් ද කැපී පෙනෙන ලෙස අඩු වී ඇත.

තව ද වල්නාශක සඳහා ඔරොත්තු දෙන ශාක වර්ග ද නිපදවා ඇත. Roundup read වැනි වාණිජ නම් දරන මේ ශාක වර්ගවල ගලයිෆොසේට්‌ නම් වල් නාශකයට සංවේදී EPSP synthase නම් එන්සයිමයට අදාළ ජානය වෙනස්‌ කර ඇත. ඉහළ වල්නාශක සාන්ද්‍රණවලට ඔරොත්තු දෙන නිසා, වල් මර්දනය සදහා වැඩි සාන්ද්‍රණයකින් වල්නාශක භාවිත කළ හැකි වී ඇත. 

සෞඛ්‍ය හා පාරිසරික බලපෑම් 

ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාව අපට කෙතරම් ප්‍රයෝජනවත් වුවත්, මිනිසා බිහි කළ සෙසු තාක්‍ෂණ සේ ම ඒ හා සැබැඳුණු අහිතකර බලපෑම් හා ප්‍රතිඵල රාශියක්‌ ඇත. රසායනාගාර තත්ත්ව හෝ සංවෘත පද්ධති තුළ භාවිත කරන ජාන වෙනස්‌ කළ ජීවීන්ට වඩා ක්‌ෂේත්‍රගත කළ ජාන වෙනස්‌ කළ ජීවීන් ගේ සිදු වන සෞඛ්‍යමය හා පාරිසරික වෙනස්‌කම් සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ ය. විශේෂයෙන් ජාන වෙනස්‌ කළ බෝග ශාක සම්බන්ධව ඇති වන අහිතකර ප්‍රතිඵල පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීම වඩාත් කාලෝචිත ය.

සෞඛ්‍යයට අහිතකර විපාක

එක්‌ ජීවියකු තුළ ක්‍රියාත්මක වන වෙනත් ජීවියකු ගේ ජාන මඟින් හිතකර හා අහිතකර ප්‍රතික්‍රියා ඇති විය හැකි බවට සාධක පවතියි. ජාන නිරූපණ ක්‍රියාවලියේ සංකීර්ණ භාවය අනුව ජීවියකු තුළ ඇති A නම් පිටස්‌තර ජානය බලාපොරොත්තු වන ඒ ඒ සංයෝගය මෙන්ම එම ජීවීන් දෙදෙනා ගේ කායකර්මීය ක්‍රියාකාරිත්වයේ වෙනස්‌කම් මත අසම්පූර්ණ ජාන නිරූපනය මඟිsන් බලාපොරොත්තු නො වන ආකාරයේ ප්‍රෝටීන සංයෝග සෛල තුළ නිපදවීමේ සම්භාවිතාවක්‌ ඇත. මෙවැනි සංයෝග මානව සෞඛ්‍යයට අහිතකර විපාක (ආසාත්මිකතා) ඇති කළ හැකි බව අනුමාන කෙරෙයි. ජානය නිරූපණය කරන ජීවියා ගේ (ශාකයේ) හා ජානය ලබාගත් ප්‍රභවය (ජාන දායකයා) අතර පවතින පරිනාමික දුරස්‌ථභාවය මෙවැනි සංකූලතා ඇති කිරීමේ සම්භාවිතාව අඩු හෝ වැඩි හෝ කිරීමට බලපායි. සාමාන්‍යයෙන් එක ම විශේෂයක්‌ තුළ සිදු කරන ජාන සම්ප්‍රේෂණයකින් (සිස්‌ජෙනික්‌ ක්‍රමය) එවැනි අහිතකර සංයෝග ඇති වීමේ සම්භාවිතාව අවම වේ.

වැඩි පෝෂණයෙන් යුතු සෝයා බෝංචි සෑදීම සඳහා 'බ්‍රසිලියන් නට්‌' බෝගයෙන් ලබාගත් ප්‍රෝටීන සංශ්ලේෂක ජානයක්‌ (methionon) භාවිත කිරීමෙන් ලද අත්දැකීම හොඳ නිදර්ශකයකි. ඵම ජානය මඟින් සෝයා බෝංචි තුළ අසාත්මිකතා ඇති කරන සංයෝග ඇති වන බව පසුව සොයාගැනීමෙන් අනතුරු ව මේ ජාන වෙනස්‌ කළ ශාක වෙළෙඳ පොළෙන් ඉවත් කරන ලදි. Starlink corn (ඉරිඟු) සම්බන්ධව ද මේ සමාන තත්ත්වයක්‌ ඇති විය. ජානය වෙනස්‌ කර වඩා ස්‌ථායි Bt ප්‍රෝටීන සාදන Starlink ඉරිඟු සත්ත්ව ආහාර සඳහා පමණක්‌ අනුමත කරන ලදි. ඵසේ නමුත් මිනිස්‌ පරිභෝජනය සඳහා යොදාගත් ඉරිඟු තුළ ද පසුකාලීනව මේ ප්‍රෝටීන සොයාගැනීම නිසා මේ බෝගය ද වෙළෙඳ පොළෙන් ඉවත් කරන ලදි. 

සෞඛ්‍යයට බලපාන තවත් කරුණක්‌ වනුයේ ජාන වෙනස්‌ කළ හොත් පවතින නියමිත ජානයට අමතරව එකතු වන සලකුණු ජානයයි (marker gene). මෙය ද ජාන කිටුවට ඇතුළත් කර ඇති පිටස්‌තර ජානයක්‌ වන අතර එමඟින් ද අහිතකර ප්‍රතිඵල ඇති කිරීමේ යම් සම්භාවිතාවක්‌ වේ යෑයි අනුමාන පවතියි. මේ වන විට මේ සලකුණු ජානය ඉවත් කිරීමේ ක්‍රමවේද දියුණු කර ඇති නිසා නුදුරු අනාගතයේ නිපදවන ජාන වෙනස්‌ කළ ශාක බොහොමයක මේ සලකුණු ජාන අවදානම නො පවතිනු ඇත.

පරිසරයට වන අහිතකර විපාක

ඉහත සඳහන් කළ සෞඛ්‍ය සම්බන්ධ ගැටලු ඇති වන්නේ ජාන වෙනස්‌ කළ ආහාර ශාක පරිභෝගිකයන් වෙත ය. එම ආහාර පරිභෝජනය කරනවා දැයි පරිභෝජකයාට තීරණය කළ හැකි ලෙස එම ආහාර අඩංගු අසුරණයේ ජාන වෙනස්‌ කළ බව දැක්‌වීමට අප රටේ නීති පනවා ඇත. එක්‌සත් ජනපදය ද මේ සඳහා පියවර ගනිමින් සිටියි. ඒ අනුව ජාන වෙනස්‌ කළ ආහාර බෝගවල ගුණාගුණ පුද්ගලානුබද්ධ ප්‍රශ්නයක්‌ වේ. එසේ නමුත් ජාන වෙනස්‌කම් නිසා පරිසරයට වන හානිය ඊට වඩා කීප ගුණයකින් ඉහළ අතර ප්‍රතිවර්ත කිරීමට අපහසු පොදු ප්‍රශ්නයකි.

කෘමී හානි හා ව්‍යාධිකාරක ප්‍රතිරෝධී (insects and pathogen resistant) ජාන ඇති ශාක ක්‌ෂේත්‍රයේ වගා කළ විට එකි ඉලක්‌කගත ජීවීන් ගේ පැවැත්මට තර්ජනයක්‌ එල්ල වේ. එහි ප්‍රතිඵල ලෙස කෙටිකාලීනව කෘමීන් හා ව්‍යාධිකාරකයන් විශාල ලෙස මිය යන මුත් ස්‌වාභාවික ව ම එම තර්ජනයට ඔරොත්තු දෙන කෘමීන් හෝ ව්‍යාධිකාරකයන් කීප දෙනකු ඉතිරි වී ඔවුන් මඟිsන් ප්‍රතිරෝධී ජීවි ගහනයක්‌ ඇති වීම ස්‌වාහාවිකව සිදු වන දෙයකි. එම ප්‍රතිරෝධී ජීවි ගහනවලට ජාන වෙනස්‌ කළ ශාක මත යෑපීමට හැකි වීමත් සමඟ ජාන වෙනස්‌ කළ ශාකවල උපයෝගීතාව හීන වේ. එනම් නැවත ප්‍රබල ක්‍රියාකාරී කෘෂි පළිබෝධ භාවිතයට යා යුතු තත්ත්වයක්‌ දීර්ඝකාලීනව නිර්මාණය වේ. 

ජාන වෙනස්‌ කළ ශාක හේතුවෙන් කෘමි හා ව්‍යාධිකාරකයන් තුළ ප්‍රතිරෝධි ප්‍රභේද වර්ධනය අඩාළ කිරීම සඳහා ගන්නා එක්‌ ප්‍රධාන ක්‍රමවේදයක්‌ වන්නේ ජාන වෙනස්‌ කළ භෝග ප්‍රභේද සමග එසේ වෙනස්‌ නො කළ ප්‍රභේද යම් ප්‍රමාණයක්‌ වගා කිරීමයි. මෙය සරණාගත බෝගයක්‌ ලෙස හඳුන්වයි. කෘමීන් හා ව්‍යාධිකාරකයන් මේ සරණාගත බෝගය මත යෑපෙන නිසා ඔවුන් තුළ ප්‍රතිරෝධී ප්‍රභේදන ඇති වීම වැළැක්‌වීම මෙහි අරමුණයි. ජාන වෙනස්‌ නො කළ ප්‍රභේද කොපමණ ප්‍රතිශතයක්‌ වගා කළ යුතු දැයි යන්න භෝග ප්‍රභේදය, කෘමි/හානියේ ප්‍රමාණය හා ඔවුන් ගේ ජෛව නම්‍යශීලීභාවය යන සාධක මත රඳා පවතියි. උදාහරණයක්‌ ලෙස Bt බඩඉරිඟු සමග එසේ ජාන වෙනස්‌ නො කළ බඩඉරිඟු 5%-10% ප්‍රමාණයක්‌ වගා කිරීම ඇමෙරිකාවේ සිදු කෙරෙයි. මේ ක්‍රමයේ තිරසර බව පිළිබඳව ප්‍රශ්නාර්ථයක්‌ පවතියි. මන්ද යත් Bt සඳහා ප්‍රතිරෝධී කෘමි විශේෂ 2ක්‌ මේ වන විට ඇමෙරිකාවේ ඇති වී ඇති නිසා ය.

කෘමි හා ව්‍යාධිකාරක ප්‍රතිරෝධි ජාන යොදා ගැනීමේ දී පැනනඟින තවත් සංකූලතාවක්‌ වන්නේ ප්‍රාථමික කෘමි/ව්‍යාධිකාරකයන් ඉවත් වන විට ද්විතීයික කෘමි/ව්‍යාධිකාරකයන් ගේ හානිය වැඩි වීමයි. ඒ සඳහා පළිබෝධනාශක භාවිත කිරීම හෝ ජාන කීපයක්‌ ඇතුළත් කළ (gene stacked) බෝග ප්‍රභේද නිපදවීම සිදු කර ඇත. උදාහරණයක්‌ ලෙස Bollguard II නම් සන්නනාමය සහිත බෝගවල Cry1 සහ Cry2 යන Bt ජාන ද්විත්වය ඇත. එමඟින් ප්‍රාථමික හා ද්විතීයික කෘමි/ව්‍යාධිකාරයකයන් ද පාලනය කරයි. එසේ නොහැකි අවස්‌ථාවල දී කෘමිනාශක හා පළිබෝධ නාශක භාවිතය නිර්දේශ කරයි. 

ජාන කීපයක්‌ ඇතුළත් කළ විට දී ප්‍රතිරෝධී කෘමි/ව්‍යාධිකාරයකයන් වැඩි ප්‍රමාණයක්‌ ඇති වීමේ සම්භාවිතාවක්‌ පවතියි. කෘමි/ව්‍යාධිකරක ප්‍රතිරෝධි ජාන භාවිත කිරීමේ දී හිතකර ජීවීන් ගේ පැවැත්මට ඇති වන තර්ජන ගැන ද සලකා බැලිය යුතු ය. Bt වැනි කෘමි ප්‍රතිරෝධි ජාන පරාගවල පවා නිරූපනය වේ. මේ පරාග සෙසු ශාක මත තැන්පත් වීම හේතුවෙන් ඒ මත ජීවත් වන ජීවීන් ද මේ පරාග අනුභවය නිසා වැනසී යැමට හැකි ය.

කෘමි හා ව්‍යාධිකාරකයන්ට ප්‍රතිරාaධී ජාන සහිත ශාක වගා කළ විට එම විශේෂයේ සෙසු ප්‍රභේද වෙත කෘමීන් ගේ හා ව්‍යාධිකාරකයන් ගෙන් එල්ල වන තර්ජනය වැඩි වීම තවත් ප්‍රතිඵලයකි. එවිට එම ප්‍රභේද ක්‍රම ක්‍රමයෙන් වඳ වී යන තත්ත්වයට පත් විය හැකි ය. උදාහරණයක්‌ ලෙස Bt ජානය සහිත කපු ශාක වගාවන් නිසා ස්‌වාභාවික කපු ශාක ප්‍රභේද වඳ වී යැමට පටන්ගෙන ඇති බව ඉන්දියාවෙන් වාර්තා වේ. තව ද මේ පාරම්පරික ප්‍රභේද අභිබවමින් ගොවීන් ආර්ථිකව ලාභදායි ජාන වෙනස්‌ කළ ප්‍රභේද වැවීමට යොමු වීම මෙයට තවත් එක්‌ හේතුවක්‌ වී ඇත. මෙලෙස පාරම්පරික ප්‍රභේද වඳ වී යන විට ඒ සමග ම එම බෝගයේ ඇති ජාන විවිධත්වය ක්‍ෂය වී යයි. අප රටේ වී වැනි ශාකයක්‌ ගත් විට එහි පාරම්පරික ප්‍රභේද 100 ගණනක්‌ ඇති අතර ඒවා තුළ සුවිශේෂ ජාන විවිධත්වයක්‌ ඇත. අප රටේ පවතින වී වගාවට හානි කරන කෘමි රෝග 2ක්‌ සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රතිරෝධී ජාන ලබාගෙන ඇත්තේ මේ පාරම්පරික ප්‍රභේද තුළිනි. වී වගාවට හානි පමුණුවන ජීවි හා අජීවි සාධකවලට මුහුණ දීමට අවශ්‍ය ජාන රාශියක්‌ අප ගේ පාරම්පරික වී ප්‍රභේද තුළ ඇත. එහෙත් ඒවා වඳ වී ගිය හොත්, එම ජාන ද සම්පූර්ණයෙන් නැති වී යනු ඇත. වී ශාකය අනාගතයේ වැඩි දියුණු කිරීමේ විභවය මේ සමග ක්‍ෂය වේ. 

වල්නාශකවලට ඔරොත්තු දෙන ජාන ඇතුළු කළ බෝග ශාක භාවිතයේ දී ද ඉහත ආකාරයෙන් වල්නාශක ප්‍රතිරෝධි වල් පැළෑටි ඇති වීමේ සම්භාවිතාව ඉහළ යයි. වල්නාශක ප්‍රතිරෝධී බෝග ශාක හේතුවෙන් අධික සාන්ද්‍රණවලින් වල්නාශක යෙදීමට ගොවියා පෙලඹේ. මෙය වල්නාශක ප්‍රතිරෝධි වල් පැළෑටි ඇති වීම ප්‍රවර්ධනය කරයි. මෙලෙස ප්‍රතිරෝධී වල් ගහන පාලනය කළ නොහැකි ලෙස පැතිරීම කාලයත් සමග සිදු විය හැකි ය. තව ද වල්නාශක අධික ප්‍රමාණවලින් භාවිත කිරීම හේතුවෙන් යාබද ක්‌ෂේත්‍රවල ඇති බෝග වර්ධනය සඳහා ද බලපෑම් ඇති විය හැකි ය. එහි ප්‍රතිපලය වන්නේ යාබද ක්‌ෂේත්‍රවල වගාව අතහැරීම හෝ එම ක්‌ෂේත්‍රවල ද වල්නාශක ප්‍රතිරෝධී ජාන සහිත බෝග වගා කිරිමට සිදු වීමයි. 

ජාන සම්ප්‍රේෂණය 

යම් බෝගයකට ඇතුළු කළ පිටස්‌තර ජානය එම බෝග ප්‍රභේදයෙන් පිටතට සම්ප්‍රේෂණය වීම අවිධිමත් ජාන සම්ප්‍රේෂණය ලෙස හඳුන්වයි. මෙය තිරස්‌ ආකාර ජාන සම්ප්‍රේෂණය (hori'ontal gene transfer) හා සිරස්‌ ආකාර ජාන සම්ප්‍රේෂණය (vertical gene transfer) යෑයි මෙහි ප්‍රධාන ක්‍රම 2කි. තිරස්‌ ජාන සම්ප්‍රේෂණය මඟින් එම විශේෂයේ ම වෙනත් ප්‍රභේද කරා ජාන සම්ප්‍රේෂණය දැක්‌විය හැකි ය. ජාන වෙනස්‌ කළ ශාකයක පරාගයක්‌ එසේ නො කළ ශාකයක පුෂ්පයක තැන්පත් වීමෙන් ඇති වන ඵලයෙන් හටගන්නා ශාකවල පිටස්‌තර ජානය ඇතුළත් වේ. පිටස්‌තර ජානයේ වාසිය ලබාගන්නා එම ශාක සෙසු ප්‍රභේද පරදවමින් ව්‍යාප්ත වීම මේ මඟින් ඇති වන අහිතකර ප්‍රතිඵලයකි. අප රටේ වී ශාකය ගත් විට එය ස්‌වපරාගණය සිදු වන ශාකයකි. එසේ නමුත් 100 m පමණ පරතරයක්‌ ඇති ශාක අතර 0.01% පරපරාගණය සිදු වීම නිසා වීවල ද තිරස්‌ ජාන සම්ප්‍රේෂණය සිදු විය හැකි ය. මෙහි ඉතා අහිතකර ප්‍රතිඵල සහිත ක්‍රියාවලියක්‌ වන්නේ වල්නාශක ප්‍රතිරෝධී ජානය දැනටමත් දැඩි ප්‍රශ්නයක්‌ බවට පත් වී ඇති වල් වී ප්‍රභේද වෙත සංක්‍රමණයයි. පරපරාගණය සිදු වන ශාකවල මේ සම්ප්‍රේෂණය ඉතා වැඩි ය. ඇමෙරිකාවේ උතුරු ඩකොටාහි 2010 දී කළ පර්යේෂණයකින් හෙළි වූයේ එහි ඇති වල් කැනෝලා (අබ පවුලට අයිති) ශාකවලින් 80්‍රකට ම වල්නාශක ප්‍රතිරෝධී ජානය සම්ප්‍රේෂණය වී ඇති බවයි.

මෙලෙස ජාන සම්ප්‍රේෂණය වැළැක්‌වීම සඳහා නිර්දේශිත ක්‍රමය වන්නේ ජාන වෙනස්‌ කළ බෝග වෙන් කර, පරාග ගමන් නො කරන දුරකින් එහි පාරම්පරික ප්‍රභේද නො පිහිටන ලෙස වගා කිරීමයි (රූපය). එහෙත් මෙය ප්‍රායෝගිකව කෙතරම් දුරට අප රටේ සාර්ථක වේ දැයි කීමට විද්‍යාත්මක සාක්‍ෂි නොමැත. ඊට අමතරව බීජ ඇට (වී) මඟින් ජාන සම්ප්‍රේෂණය සිදු විය හැකි ය. මිනිසුන් මෙන්ම කුරුල්ලන් හා කුඩා ක්‍ෂීරපායි සතුන් මඟින් වී ඇට වෙනත් ප්‍රදේශ කරා ප්‍රචාරණය වී එමඟින් අසල ඇති පාරම්පරික ප්‍රභේද වෙත ජාන ගමන් කළ හැකි ය.

බීජල ආහාර හා පාරිසරික සුරක්‌ෂිතතාව

ශ්‍රී ලංකාව ඉතා කුඩා දිවයිනකි. එහෙත් අප රට සතු ව විශාල ජෛවවිවිධත්වයක්‌ පවතියි. එසේ ම වී ප්‍රධාන කොට ගත් බෝග වර්ග රාශියක වල් දර්ශ හා පාරම්පරික ප්‍රභේද රාශියක්‌ අප රට තුළ ඇත. ඉහළ ජෛවවිවිධත්වය හා සබැඳුණ ඉතා සංවේදී පරිසර පද්ධති අප රටේ ඇත. පිටස්‌තර ජාන සහිත බෝග වගා කිරීම හේතුවෙන් අප ගේ අනභිභවනීය ජෛවවිවිධත්වයත් විශේෂයෙන් බෝග ආශ්‍රිත ජාන විවිධත්වයත් වැනසී යැමේ තර්ජනයක්‌ පවතින බව පෙනේ.

ජාන වෙනස්‌ කළ බෝග සම්බන්ධ තවත් අමිහිරි සත්‍යයක්‌ නම් ඒවායේ බෝග අයිතිය ඇත්තේ කෘෂිරසායනික නිෂ්පාදනය කරන සමාගම් සතු ව බව ය. ඉන්දියාවේ ප්‍රථමයෙන් Bt කපු වගාව ආරම්භ කළේ අනවසරයෙන් වන අතර ඉන්පසු එයට නීත්‍යනුකූලව අවසර දීමට රජයට සිදු විය. ඒ ගොවි ජනතාව ගෙන් එල්ල වූ බලපෑම් නිසාවෙනි. අප ගේ ගොවි ජනතාව ද මේ තත්ත්වයට උපයාශීලීව යොමු කරවීමේ හැකියාවක්‌ පවතියි. ඒ නිසා ගොවිජනතාව දැනුවත් කිරීම ද ඉතා අවශ්‍ය වේ.

ජාන වෙනස්‌ කළ ශාක කෙටිකාලීනව ඉහළ ආර්ථික වටිනාකමක්‌ ලබා දෙයි. මේ හේතුව නිසා ගොවි ජනතාව නිතැතින් ම මේ සඳහා යොමු වීම වැළැක්‌වීම ඉතා අපහසු වනු ඇත. කලක්‌ එම ප්‍රභේදවලට හුරු වන විට අප ගේ පාරම්පරික ප්‍රභේද අභාවයට යනු ඇත. ජාන වෙනස්‌ කළ ශාක මිල දී ගැනීම සඳහා නිෂ්පාදන සමාගම වෙත යැමට ගොවියාට සිදු වේ. බෝග වැඩිදියුණු කිරීමට යොදාගන්නා ජාන සාමාන්‍යයෙන් බුද්ධිමය දේපළක්‌ වන නිසා පෙර කන්නයේ දී වගා කළ බෝගයේ බීජ මේ කන්නයේ දී වගා කිරිම නීති විරෝධී වේ. එහි දී අප රටේ බීජ හා ආහාර සුරක්‍ෂිතතාව දැඩි අර්බුදකාරී තත්ත්වයකට පත් වේ. අනවසරයෙන් Bt ජානය සහිත බෝග වැවීම හේතුවෙන් ඇමෙරිකාවේ හා කැනඩාවේ ගොවීන් රාශියකට එම ජානයේ පේටන්ට්‌ අයිතිය ඇති සමාගම් නඩු පවරා වන්දි අය කරගෙන ඇත. 

අප රට වැනි දිවයින් වශයෙන් පවතින සියලු ම රටවල් ජාන වෙනස්‌ කළ බෝග වගා කිරීම හෝ සතුන් ඇති කිරීමට එරෙහි ව සම්බාධක පනවා ඇත. එංගලන්තය හා ජපානය මේ සඳහා හොඳ උදාහරණ වේ. එසේ ම පවතින ජාන වෙනස්‌ කළ ජීවීන් ගේ හානි ඇගයීමේ ක්‍රමවේදයන්හි ද (risk
assessment) සැලකිය යුතු අඩුපාඩු පවතින බව පෙනේ. එවැනි බෝග වගාවන් සඳහා අවසර දීමේ දී එම බෝගයන් සංවර්ධනය කළ ආයතනය මඟින් ලබා දෙන ආරක්‍ෂණ හා නිරෝධායන දත්ත මත තීරණ ගන්නා බව පෙනෙන්නට තිබේ.

1992 රියෝ ද ජැනිරෝහි ජෛවවිවිධත්ව ප්‍රඥප්තිය සහ 2006 ජෛව සුරක්‌ෂිතතාව පිළිබඳ කාටීජිනා ප්‍රඥප්තියට අප රට අත්සන් තබා ඇත. එහෙත් අප රටේ මේ වන විට ජාන වෙනස්‌ කළ ජීවීන් සම්බන්ධව ඇති එක ම නීතිය වන්නේ එවැනි ආහාර ජාන වෙනස්‌ කළ ප්‍රභවයන් ඇසුරින් නිපදවා ඇති බව ලේබලයේ දක්‌වා තිබිය යුතු බව කියවෙන 2006 අගෝස්‌තු මස නිකුත් කළ ගැසට්‌ පත්‍රය පමණි. මේ බෝග වගාව හෝ ක්‌ෂේත්‍ර පර්යේෂණවලට අදාළ නීති රෙගුලාසිs තවම අප රටේ සම්පාදනය වී නැත. 

මේ වන විට අප ගේ විශ්වවිද්‍යාල තුළ මේ ජාන වෙනස්‌ කිරීමේ ක්‍රමවේද සම්බන්ධ පර්යේෂණ ඉහළ මට්‌ටමකින් සිදු කෙරෙමින් පවතියි. එනම් අප සතු ව ජෛව තාක්‍ෂණය ඉහළ මට්‌ටමක ඇත. එය ජාතියක්‌ වශයෙන් අප හට සතුටු විය හැකි ප්‍රගතිශීලි පියවරකි. පර්යේෂණාගාර තුළ සිදු කරන මේ ජාන වෙනස්‌ කිරීම් ක්‌ෂේත්‍රයේ අත්හදා බැලීමේ අවශ්‍යතාව නුදුරු දිනක දී ම උදා වනු ඇත.

ජාන ඉංජිනේරු විද්‍යාවෙන් බිහි කළ කෘෂි බෝග සම්බන්ධව මේ ක්‌ෂේත්‍ර පරීක්‍ෂණ සිදු කිරීමේ විධිමත් ක්‍රම පටිපාටියක්‌ ඉතා ඉක්‌මනින් අප රට තුළ ස්‌ථාපිත කළ යුතු ය. එමඟින් අප රටේ පාරම්පරික ප්‍රභේද ඇති බෝග ශාක සම්බන්ධව ජාන වෙනස්‌ කරමින් සිදු කරන ක්‌ෂේත්‍ර පර්යේෂණ දැඩි පාලනයකට යටත් කළ යුතු බව මා ගේ හැඟීමයි. නොඑසේ නම් ඉහත සඳහන් කළ ප්‍රතිවිපාකවලට අප ගේ අනාගත පරම්පරාවට මුහුණ දීමට සිදු වනු ඇත. මේ පාලනය සිදු කිරීමේ වගකීම පැවරෙන පාර්ශ්වයන් හඳුනා ගැනීමත්, වගකීම් කඩ කිරීමේ දී දිය යුතු දඬුවම් පිළිබඳ වත් විධිමත් ලෙස දැක්‌විය යුතු ය. ජාන වෙනස්‌ කළ ශාක අනවසරෙන් හෝ අතපසු වීමෙන් පරිසරයට මුදා හළ අවස්‌ථාවල දී ගත යුතු හදිසි තාක්‌ෂණික පියවර හා එහි වගකීම දැරිය යුතු පාර්ශ්වයන් හඳුනාගැනීම තවත් වැදගත් කාර්යයකි. මේ සියලු කටයුතු පාලනය හා නියාමනය සඳහා විද්වතුන් ගෙන් සුසැදි බල අධිකාරියක්‌ ස්‌ථාපනය කිරීමේ දැඩි අවශ්‍යතාවක්‌ අප රටට උද්ගත වී ඇත. එවැනි බල අධිකාරියක ඒකායන අරමුණු විය යුත්තේ කෙටිකාලිSන වාසි තකා දිගුකාලීන ගැටලු ඇති කරන ජෛව තාක්‍ෂණික යෙදවුම් පාලනය කිරීම විනා පර්යේෂණික හා තාක්‍ෂණික සාක්‌ෂරතාවට අකුල් හෙළීම නො වන බව අවධාරණය කළ යුතු ය.



උපුටා ගැනීම විදුසර පුවත් පතිනි.

ජාන තාක්ෂණයේ නව පිම්මක්

ජාන තාක්ෂණය භාවිතයෙන් අදුරේදී එළිය විහිදුවීමට සමත් පැළෑටි නිපදවීමට ඇමරිකා පර්යේෂකයන් පිරිසක් සමත්ව ඇත.
කණමැදිරියන් හා රෑ බදුල්ලන් අදුරේදී එළිය විහිදුවීමට යොදාගන්නා සංයෝගයත් එය නිපදවීමට මුල්වන ජානයත් සොයාගෙන ඇති ඔවුන් කර ඇත්තේ ඒවා ජාන තාක්ෂණය භාවිතයෙන් තෝරාගත් පැළෑටි කිහිපයට ඇතුලත් කිරීමයි.ඔවුන්ගේ උත්සාහය සාර්ථක කරවමින් වැඩිදියුණු කරන ලද පැළෑටි අදුරේදී එළිය විහිදුවීමට පටන්ගෙන ඇත.

මෙසේ ජාන වැඩිදියුණු කර නිපදවූ පැළෑටි ඉදිරියේදී වීදි ලාම්පු වලට හොද ආදේශකයක් වනු ඇතැයි පර්යේෂකයන් පිරිස මත පළ කරයි.ඉදිරියේදී වඩා විශාල ශාඛ යොදාගෙන මේ ක‍්‍රමය අත්හදා බැලීමටත් ඔවුන් බලාපොරොත්තු වේ.